Heilbrigðisráðuneytið úrskurðaði í síðasta mánuði í málum tveggja apóteka vegna ákvarðana Lyfjastofnunar um að synja þeim um undanþágu frá mönnunarákvæði lyfjalaga.
Í öðrum úrskurðinum er ákvörðun Lyfjastofnunar um að hafna veitingu undanþágu að lang mestu leyti staðfest en í hinum úrskurðinum er lagt fyrir Lyfjastofnun að taka málið fyrir á ný og leggja nýtt mat á umsvif þess apóteks sem um ræðir.
Úrskurðirnir eru aðgengilegir í heild sinni á vef Stjórnarráðsins.
Meginregla lyfjalaga: að jafnaði ekki færri en tveir lyfjafræðingar að störfum í apóteki
Með nýjum lyfjalögum sem öðluðust gildi á síðasta ári var staðfest sú meginregla, sem einnig var að finna í eldri lyfjalögum, sem tiltekur að jafnaði skuli í apótekum ekki vera færri en tveir lyfjafræðingar að störfum á almennum afgreiðslutíma og á álagstíma utan almenns afgreiðslutíma.
Ef ekki eru að störfum í apóteki tveir lyfjafræðingar á almennum afgreiðslutíma og öðrum álagstímum er því eins og fyrr segir um undantekningu frá meginreglunni að ræða.
Aukin fræðsla um lyfjanotkun á meðal markmiða nýrra lyfjalaga
Í nýjum lyfjalögum er lögð áhersla á mikilvægi þess að veita almenningi upplýsingar um lyf og notkun þeirra. Þetta er undirstrikað í reglugerð um lyfjaávísanir og afhendingu lyfja frá 2020. Þar telst upplýsingamiðlun hluti af afhendingu lyfs samkvæmt skilgreiningu. Þessi áhersla löggjafans og stjórnvalda skýrist af því að lyf eru ekki eins og hver annar varningur, þau innihalda virk efni sem með rangri notkun eða meðhöndlun geta valdið heilsutjóni og í alvarlegustu tilfellunum dauða.
Faglærðir best til þess fallnir að miðla upplýsingum um lyf
Ljóst er að þeir sem best eru til þess fallnir að miðla upplýsingum um lyf og notkun þeirra í apótekum, eru starfsmenn sem hlotið hafa menntun í faginu. Um skyldur og ábyrgð lyfjafræðinga í apótekum hefur áður verið fjallað í frétt á vef Lyfjastofnunar, en lyfjatæknar teljast einnig til heilbrigðisstétta og hafa menntun sem nýtist vel til uppýsingamiðlunar. Raunar eru nýmæli í lögunum skylda lyfsöluleyfishafa að hafa í þjónustu sinni lyfjatækna, fáist þeir til starfa.
Í apótekum eru lyfjafræðingar sú fagstétt sem ber ábyrgð á afgreiðslu og afhendingu lyfja og hafa eftirlit með því að rétt sé afgreitt samkvæmt lyfjaávísunum. Lyfjafræðingum er auk þess ætlað að veita neytendum og öðrum heilbrigðisstarfsmönnum upplýsingar um lyf, notkun þeirra og geymslu. Þá er þeim jafnfram skylt að stuðla að réttri lyfjanotkun og veita lyfjafræðilega umsjá í samvinnu við aðrar stéttir heilbrigðisstarfsmanna með það að markmiði að draga úr líkum á sjúkdómum og auka almennt heilbrigði.
Þessu viðamikla ábyrgðarhlutverki er ekki unnt að sinna á hlaupum. Nauðsynlegt er að starfsumhverfi lyfjafræðinga sé þannig úr garði gert að þeir hafi vinnufrið til að sinna þessum mikilvægu verkefnum.
Undanþágur frá mönnunarkröfu eru veittar að uppfylltum skilyrðum
Mikilvægt er að undirstrika að til þessa hafa flest apótek uppfyllt kröfu um mönnun og mörg hver gott betur. Lyfjastofnun fagnar því.
Eins og fram hefur komið er Lyfjastofnun heimilt, að fenginni umsókn þar um, að veita undanþágu frá mönnunarkröfunni ef umfang starfsemi apóteks er lítið og sýnt hafi verið fram á að þjálfað starfsfólk sé lyfjafræðingnum til aðstoðar eða sýnt sé fram á með óyggjandi hætti að hætta á því að starfræksla apóteks leggist niður á svæðinu ef ekki fáist heimild til að í apótekinu sem um ræðir starfi aðeins einn lyfjafræðingur.
Þegar umsóknir þess efnis hafa borist Lyfjastofnun þar sem tiltekin skilyrði eru uppfyllt hefur stofnunin veitt undanþágur.
Til þessa hefur Lyfjastofnun veitt tíu apótekum undanþágur frá mönnunarkröfu og eru ákvarðanir þar um birtar á vef stofnunarinnar. Sérstakt tillit hefur verið tekið til apóteka á landsbyggðinni í þessu samhengi, enda afar brýnt að aðgengi að lyfjum sé tryggt í hinum dreifðari byggðum til jafns við höfuðborgarsvæðið.
Leiðbeiningar til lyfsöluleyfishafa
Lyfjastofnun fer um þessar mundir yfir forsendur og niðurstöður úrskurðanna tveggja. Lyfjastofnun mun miðla upplýsingum til lyfsöluleyfishafa ásamt því að uppfæra leiðbeiningar og kröfur til mönnunar þegar þeirri vinnu er lokið.